Các nhà nghiên cứu Trung Quốc đã phát hiện ra một “mật mã” địa chất ẩn sâu trong mỏ đất hiếm lớn nhất thế giới, tọa lạc tại khu vực Bạch Vân Ngao Bác, thuộc khu tự trị Nội Mông Cổ. Phát hiện này không chỉ làm ngạc nhiên giới khoa học mà còn có tiềm năng thay đổi cách tiếp cận tài nguyên chiến lược này trong thế kỷ 21.
Đất hiếm, được xem như “vàng công nghiệp” và “vàng chiến lược” của thời đại mới, đóng vai trò then chốt trong sản xuất nhiều mặt hàng công nghệ cao như pin xe điện, tuabin gió, chip bán dẫn và hệ thống vũ khí tối tân. Mỏ đất hiếm Bạch Vân Ngao Bác, với trữ lượng chiếm gần 40% toàn cầu và 90% trữ lượng của Trung Quốc, đã trở thành tâm điểm chú ý của toàn cầu.
Câu chuyện về mỏ đất hiếm này bắt đầu từ năm 1927, khi ông Đinh Đạo Hành, một giảng viên trẻ của Đại học Bắc Kinh, phát hiện ra một dãy núi đá màu đen ánh kim trên thảo nguyên rộng lớn. Giáo sư Hà Tác Lâm, chuyên gia thạch học của Đại học Bắc Kinh, sau đó xác định các mẫu đá tại đây chứa hàm lượng đất hiếm cực cao. Kể từ đó, Trung Quốc đã đầu tư mạnh mẽ vào hệ sinh thái khai thác, tinh luyện và ứng dụng đất hiếm.
Mới đây, một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Science Advances đã đưa ra phát hiện quan trọng. Phần lớn tài nguyên đất hiếm tại Bạch Vân Ngao Bác không hình thành cách đây 1,3 tỷ năm như giả định trước đây, mà có nguồn gốc từ một đợt hoạt động magma diễn ra cách đây chỉ 430 triệu năm. Phát hiện này mở ra hướng thăm dò mới cho ngành công nghiệp đất hiếm toàn cầu và có thể giúp các quốc gia khác tìm kiếm các mỏ đất hiếm quy mô lớn.
However, rào cản lớn nhất mà ngành công nghiệp đất hiếm đang đối mặt là công nghệ tách chiết. Trung Quốc hiện là quốc gia duy nhất làm chủ công nghệ này trên quy mô công nghiệp. Việc Bắc Kinh nắm quyền kiểm soát phần lớn đất hiếm thế giới đã khiến nhiều nước phát triển phải tái cơ cấu chuỗi cung ứng, tìm nguồn thay thế và đầu tư vào việc khai thác trong nước.
Trong bối cảnh xung đột thương mại, cạnh tranh công nghệ và cuộc đua năng lượng xanh đang leo thang, đất hiếm đã trở thành một vấn đề không chỉ về mặt kỹ thuật mà còn liên quan đến lợi ích chiến lược sống còn của các quốc gia. Việc đảm bảo nguồn cung đất hiếm đã trở thành một ưu tiên hàng đầu trong chính sách công nghiệp và an ninh năng lượng của nhiều nước.
Với phát hiện mới tại Bạch Vân Ngao Bác, Trung Quốc có thể tiếp tục củng cố vị trí dẫn đầu trong ngành công nghiệp đất hiếm. Tuy nhiên, áp lực toàn cầu về tìm kiếm nguồn cung thay thế và phát triển công nghệ tái chế đất hiếm đang gia tăng. Cuộc chơi đất hiếm – một cuộc chơi chiến lược và công nghệ – sẽ tiếp tục định hình tương lai của nhiều ngành công nghiệp quan trọng trong những thập kỷ tới.
Science Advances là một trong những tạp chí khoa học hàng đầu, thuộc Viện Khoa học Quốc gia Hoa Kỳ.