Một vụ lừa đảo qua điện thoại mới đây đã khiến chị N., 38 tuổi, ở Hà Nội, mất 1,5 tỷ đồng. Thủ đoạn của kẻ lừa đảo là giả danh nhân viên giao hàng, yêu cầu chị chuyển khoản 10.000 đồng và sau đó hướng dẫn chị hủy đăng ký hội viên giao hàng và chuyển khoản nhầm.

Thủ đoạn trên là hồi chuông cảnh báo về một loại tội phạm mạng đang tiến hóa rất nhanh, hoạt động có tổ chức, len lỏi vào từng giao dịch thương mại điện tử. Thượng tá Đào Trung Hiếu, Tiến sĩ Tội phạm học, cho rằng điểm nguy hiểm nhất của chiêu lừa ‘shipper giả’ nằm ở chỗ các đối tượng không hành động theo những kịch bản cũ kỹ, sơ sài như trước đây, mà liên tục biến đổi cách tiếp cận, đánh thẳng vào tâm lý tin tưởng của người dùng.

Các đối tượng xấu luôn tìm cách bắt kịp hành vi mua sắm trực tuyến của người dân để giăng bẫy, từ giả danh nhân viên giao hàng đến giả mạo tổng đài chăm sóc khách hàng, gửi đường link tra cứu đơn hàng hay thậm chí giả dạng sàn thương mại điện tử. Điều khiến người bị hại dễ mắc lừa chính là việc dữ liệu đơn hàng, từ tên, địa chỉ, số điện thoại, đến giá trị món hàng, hoàn toàn trùng khớp với đơn thật mà họ đang chờ nhận.

Thượng tá Đào Trung Hiếu nhận định, nhiều người chủ quan nghĩ rằng vài chục nghìn đồng không đáng kể, nhưng thực chất, đó là cái bẫy mở cửa cho tội phạm công nghệ cao. Đường link hoặc mã QR mà đối tượng gửi tới thường chứa mã độc, cài vào điện thoại để chiếm quyền điều khiển ứng dụng ngân hàng. Hoặc nguy hiểm hơn, các trang web giả mạo yêu cầu nhập OTP, thực chất là hành vi ủy quyền vô tình cho kẻ gian rút toàn bộ tiền trong tài khoản.

Vấn nạn rò rỉ dữ liệu cá nhân là một vấn đề nghiêm trọng. Thông tin cá nhân của người dùng không còn an toàn như nhiều người tưởng. Dữ liệu bị rò rỉ từ 3 nguồn chính: Nội bộ các sàn thương mại điện tử hoặc đơn vị vận chuyển; các website và ứng dụng kém bảo mật nơi người dùng vô tình để lại thông tin; thị trường mua bán ‘data rác’ diễn ra công khai trên mạng xã hội.

Với vài trăm nghìn đồng, các nhóm lừa đảo có thể sở hữu hàng nghìn bộ dữ liệu chi tiết, từ đó dựng lên câu chuyện lừa đảo khớp tới 90-100% sự thật, khiến người nhận tin tưởng gần như tuyệt đối. Khi niềm tin bị khai thác làm công cụ gây án, mọi cảnh báo chung chung trở nên vô nghĩa nếu không có kỹ năng phòng vệ cụ thể.

Trước thực trạng này, Thượng tá Hiếu khuyến cáo người dùng cần cảnh giác và tự bảo vệ mình. Người dùng cần nhớ nguyên tắc cơ bản: Không chuyển tiền trước cho shipper lạ, không bấm vào đường link hoặc quét QR từ tin nhắn không rõ nguồn gốc, không cung cấp mã OTP hay mật khẩu ngân hàng cho bất kỳ ai. Hãy kiểm tra đơn hàng trực tiếp trên ứng dụng chính thức, ưu tiên thanh toán khi nhận hàng và bật bảo mật đa lớp cho tài khoản ngân hàng.

Tuy nhiên, Tiến sĩ Tội phạm học cũng chia sẻ về một vấn đề đáng lo hơn, là nhóm bị tội phạm nhắm đến nhiều nhất chính là học sinh, sinh viên và người trẻ tuổi, vốn thành thạo công nghệ nhưng thiếu kỹ năng kiểm chứng thông tin. Việc giáo dục kỹ năng tự vệ số cần được triển khai khẩn cấp, bài bản, như một môn học bắt buộc trong trường học và cộng đồng, để thế hệ trẻ có thể tự bảo vệ mình trước những kịch bản lừa đảo tinh vi ngày càng xuất hiện dày đặc.

Điện thoại thông minh đang trở thành mục tiêu tấn công ngày càng tăng của các tin tặc, đi cùng với đó là nhiều lỗ hổng bảo mật tiềm ẩn mà người dùng cần phải nhận thức rõ. Việc nhận biết các dấu hiệu cho thấy điện thoại đã bị hack đóng vai trò quan trọng bên cạnh các biện pháp phòng tránh.

Có nhiều dấu hiệu khác nhau giúp nhận biết điện thoại của bạn có thể đã bị hack. Một trong số đó là sự xuất hiện của quảng cáo liên tục, điều này có thể là dấu hiệu của phần mềm quảng cáo độc hại (adware). Người dùng nên tránh nhấn vào bất kỳ quảng cáo nào để không dẫn tới các website nguy hiểm.

Hiệu năng thiết bị giảm cũng là một dấu hiệu đáng ngờ, khi điện thoại thường xuyên bị đơ, treo hoặc khởi động lại bất thường, có thể do mã độc đang chiếm tài nguyên. Ngoài ra, thiết bị tự động khởi động hoặc tắt máy cũng cho thấy có thể hacker đang điều khiển thiết bị từ xa thông qua mã độc.

Một số dấu hiệu khác bao gồm camera hoặc micro bật lên bất thường, đây là dấu hiệu rõ ràng cho thấy ai đó có thể đang theo dõi bạn. Sự xuất hiện của các ứng dụng lạ hoặc tin nhắn không rõ nguồn gốc cũng có thể là hành vi từ phần mềm gián điệp.

Thời lượng pin giảm nhanh bất thường cũng là một dấu hiệu đáng ngờ, nếu pin hết nhanh mà không sử dụng nhiều, có thể phần mềm độc hại đang chạy ngầm. Tình trạng quá nhiệt khi không sử dụng cũng là dấu hiệu bất thường.

Nếu nhận được mã xác thực mà không yêu cầu, có thể ai đó đang cố truy cập tài khoản của bạn. Các vấn đề về tài khoản như bị yêu cầu đổi mật khẩu hoặc bị khóa tài khoản là cảnh báo cần kiểm tra bảo mật ngay.

Việc tăng bất thường lưu lượng dữ liệu hoặc cước phí cũng có thể là dấu hiệu của việc bị hack, khi hacker có thể đang sử dụng điện thoại để gửi dữ liệu, gọi điện hoặc thực hiện giao dịch. Ngoài ra, website hiển thị khác lạ hoặc bị chuyển hướng cũng cho thấy lưu lượng truy cập web có thể đã bị can thiệp.

Nếu không thể tắt máy hoặc khởi động lại bình thường, biểu hiện này cho thấy có phần mềm lạ đang kiểm soát thiết bị.

Để xử lý khi điện thoại bị hack, người dùng có thể thực hiện một số bước. Đầu tiên, hãy chạy phần mềm diệt virus và quét toàn bộ hệ thống nếu đã cài ứng dụng bảo mật. Gỡ bỏ các ứng dụng lạ và xóa toàn bộ ứng dụng không rõ nguồn gốc.

Sao lưu dữ liệu quan trọng như ảnh, danh bạ, tài liệu, nhưng chỉ thực hiện trên thiết bị an toàn. Đổi mật khẩu ngay lập tức bằng cách dùng thiết bị khác để thay đổi tất cả mật khẩu.

Xóa cache, cookie, lịch sử trình duyệt để giúp xóa bỏ mã độc. Kiểm tra hoạt động tài khoản và xem lại giao dịch lạ. Cập nhật hệ điều hành để vá lỗ hổng bảo mật.

Ngắt kết nối mạng tạm thời bằng cách tắt Wi-Fi và dữ liệu di động. Khôi phục cài đặt gốc là biện pháp cuối cùng. Thông báo cho ngân hàng để khóa tài khoản và cảnh báo người quen về việc điện thoại có thể bị hack.

Tài nguyên tham khảo: https://www.tipsandtricks.com.vn/cac-dau-hieu-cho-thay-dien-thoai-cua-ban-co-the-da-bi-hack-va-cach-xu-ly.html