Một vụ lừa đảo qua điện thoại mới đây đã khiến chị N., 38 tuổi, ở Hà Nội, mất 1,5 tỷ đồng. Thủ đoạn của kẻ lừa đảo là giả danh nhân viên giao hàng, yêu cầu chị chuyển khoản 10.000 đồng và sau đó hướng dẫn chị hủy đăng ký hội viên giao hàng và chuyển khoản nhầm.

Thủ đoạn trên là hồi chuông cảnh báo về một loại tội phạm mạng đang tiến hóa rất nhanh, hoạt động có tổ chức, len lỏi vào từng giao dịch thương mại điện tử. Thượng tá Đào Trung Hiếu, Tiến sĩ Tội phạm học, cho rằng điểm nguy hiểm nhất của chiêu lừa ‘shipper giả’ nằm ở chỗ các đối tượng không hành động theo những kịch bản cũ kỹ, sơ sài như trước đây, mà liên tục biến đổi cách tiếp cận, đánh thẳng vào tâm lý tin tưởng của người dùng.

Các đối tượng xấu luôn tìm cách bắt kịp hành vi mua sắm trực tuyến của người dân để giăng bẫy, từ giả danh nhân viên giao hàng đến giả mạo tổng đài chăm sóc khách hàng, gửi đường link tra cứu đơn hàng hay thậm chí giả dạng sàn thương mại điện tử. Điều khiến người bị hại dễ mắc lừa chính là việc dữ liệu đơn hàng, từ tên, địa chỉ, số điện thoại, đến giá trị món hàng, hoàn toàn trùng khớp với đơn thật mà họ đang chờ nhận.

Thượng tá Đào Trung Hiếu nhận định, nhiều người chủ quan nghĩ rằng vài chục nghìn đồng không đáng kể, nhưng thực chất, đó là cái bẫy mở cửa cho tội phạm công nghệ cao. Đường link hoặc mã QR mà đối tượng gửi tới thường chứa mã độc, cài vào điện thoại để chiếm quyền điều khiển ứng dụng ngân hàng. Hoặc nguy hiểm hơn, các trang web giả mạo yêu cầu nhập OTP, thực chất là hành vi ủy quyền vô tình cho kẻ gian rút toàn bộ tiền trong tài khoản.

Vấn nạn rò rỉ dữ liệu cá nhân là một vấn đề nghiêm trọng. Thông tin cá nhân của người dùng không còn an toàn như nhiều người tưởng. Dữ liệu bị rò rỉ từ 3 nguồn chính: Nội bộ các sàn thương mại điện tử hoặc đơn vị vận chuyển; các website và ứng dụng kém bảo mật nơi người dùng vô tình để lại thông tin; thị trường mua bán ‘data rác’ diễn ra công khai trên mạng xã hội.

Với vài trăm nghìn đồng, các nhóm lừa đảo có thể sở hữu hàng nghìn bộ dữ liệu chi tiết, từ đó dựng lên câu chuyện lừa đảo khớp tới 90-100% sự thật, khiến người nhận tin tưởng gần như tuyệt đối. Khi niềm tin bị khai thác làm công cụ gây án, mọi cảnh báo chung chung trở nên vô nghĩa nếu không có kỹ năng phòng vệ cụ thể.

Trước thực trạng này, Thượng tá Hiếu khuyến cáo người dùng cần cảnh giác và tự bảo vệ mình. Người dùng cần nhớ nguyên tắc cơ bản: Không chuyển tiền trước cho shipper lạ, không bấm vào đường link hoặc quét QR từ tin nhắn không rõ nguồn gốc, không cung cấp mã OTP hay mật khẩu ngân hàng cho bất kỳ ai. Hãy kiểm tra đơn hàng trực tiếp trên ứng dụng chính thức, ưu tiên thanh toán khi nhận hàng và bật bảo mật đa lớp cho tài khoản ngân hàng.

Tuy nhiên, Tiến sĩ Tội phạm học cũng chia sẻ về một vấn đề đáng lo hơn, là nhóm bị tội phạm nhắm đến nhiều nhất chính là học sinh, sinh viên và người trẻ tuổi, vốn thành thạo công nghệ nhưng thiếu kỹ năng kiểm chứng thông tin. Việc giáo dục kỹ năng tự vệ số cần được triển khai khẩn cấp, bài bản, như một môn học bắt buộc trong trường học và cộng đồng, để thế hệ trẻ có thể tự bảo vệ mình trước những kịch bản lừa đảo tinh vi ngày càng xuất hiện dày đặc.

Công an phường Việt Hưng, Hà Nội, phối hợp với Phòng Cảnh sát hình sự – Công an TP Hà Nội vừa thành công ngăn chặn một vụ ‘bắt cóc online’, cứu một thanh niên 18 tuổi bị lừa đảo và ép buộc gia đình chuyển tiền chuộc.

Sự việc bắt đầu vào chiều ngày 23/7 khi cháu X., 18 tuổi, nhận được một cuộc gọi từ một người tự xưng là công an, thông báo rằng cháu có liên quan đến một vụ án rửa tiền. Đối tượng sau đó yêu cầu cháu cài đặt phần mềm Zoom Workplace để ‘làm việc trực tuyến’. Cháu X. được yêu cầu kê khai tài sản để phục vụ công tác điều tra.

Khi biết cháu không có tiền, đối tượng đã hướng dẫn cháu giả vờ bị bắt cóc để yêu cầu tiền từ gia đình. Cháu X. được chỉ dẫn đến thuê phòng tại một khách sạn và không được nghe bất kỳ cuộc gọi nào khác ngoài những cuộc gọi ‘phục vụ điều tra’. Đối tượng còn yêu cầu cháu gọi điện về nhà, yêu cầu gia đình chuyển khoản 300 triệu đồng để ‘chuộc người’.

Nhận được trình báo từ gia đình, Công an phường Việt Hưng đã nhanh chóng phối hợp với Phòng Cảnh sát hình sự – Công an TP Hà Nội và các đơn vị chức năng vào cuộc xác minh. Đến khoảng 18h45 cùng ngày, lực lượng công an đã phát hiện cháu X. đang ở một mình trong khách sạn.

Sau khi được cán bộ công an giải thích, cháu mới nhận ra mình bị lừa đảo. Công an TP Hà Nội đã khuyến cáo người dân cần nâng cao tinh thần cảnh giác và chủ động tuyên truyền cho người thân, bạn bè về phương thức, thủ đoạn của loại tội phạm này.

Cơ quan công an sẽ trực tiếp gửi giấy mời, giấy triệu tập hoặc thông qua công an địa phương khi làm việc với người dân, và tuyệt đối không yêu cầu người dân chuyển tiền qua điện thoại hoặc cài đặt phần mềm để ‘phục vụ điều tra’.

Nhà trường cần tăng cường tuyên truyền, cảnh báo các thủ đoạn lừa đảo cho học sinh, sinh viên nhằm nâng cao nhận thức và khả năng phòng, chống tội phạm. Học sinh, sinh viên và người trẻ cần trang bị kỹ năng nhận diện các chiêu trò lừa đảo tinh vi.

Khi phát hiện những trường hợp có dấu hiệu lừa đảo tương tự, người dân cần nhanh chóng báo ngay cho cơ quan công an nơi gần nhất để được hỗ trợ và xử lý kịp thời.

Một phụ nữ Mỹ, Christina Chapman, 49 tuổi, vừa bị tuyên án hơn 8 năm tù giam vì điều hành một ‘trang trại laptop’ tại nhà. Hoạt động này được cho là giúp các điệp viên mạng của Triều Tiên giả danh là nhân viên IT làm việc từ xa tại hơn 300 công ty ở Mỹ.

Bà Chapman bị tuyên án vào ngày 24.7 về các cáo buộc bao gồm gian lận qua mạng, đánh cắp danh tính và rửa tiền. Bà cũng bị buộc phải giao nộp số tiền khoảng 284.000 USD kiếm được từ hoạt động trên, đồng thời phải nộp thêm một khoản tiền phạt hơn 175.000 USD. Trước đó, bị cáo đã nhận tội.

Theo Bộ Tư pháp Mỹ, bà Chapman liên quan đến hoạt động giúp Triều Tiên kiếm được hơn 17 triệu USD từ năm 2020-2023. Bị cáo phụ trách ít nhất 90 laptop tại nhà, được gửi đến bởi những công ty không bị nghi ngờ về hoạt động phạm pháp. Những công dân Triều Tiên dùng danh tính bị đánh cắp của người Mỹ để tiến hành hoạt động trên.

Các công ty bị ảnh hưởng bởi hành vi của bà Chapman không được nêu tên cụ thể, nhưng trong số những doanh nghiệp vô tình thuê người Triều Tiên có một hãng sản xuất ô tô, một công ty công nghệ ở Thung lũng Silicon, một tập đoàn truyền thông Mỹ và một tập đoàn hàng không vũ trụ, cùng với nhiều công ty khác.

Bộ Ngoại giao Mỹ treo thưởng với tổng giá trị lên tới 15 triệu USD để đổi lấy thông tin dẫn đến việc bắt giữ hoặc kết án 7 công dân Triều Tiên. Nhóm này bị truy tố vì có liên quan các hoạt động phi pháp nhằm mua bán thuốc lá từ Triều Tiên để tiếp cận USD.

Bộ Tài chính Mỹ đã áp đặt lệnh cấm vận đối với Công ty Thương mại Korea Sobaeksu của Triều Tiên và 3 cá nhân liên quan vì có liên quan việc né tránh các lệnh cấm vận của Mỹ và lệnh trừng phạt của Liên Hiệp Quốc.

Trong một nỗ lực nhằm ngăn chặn các hoạt động phi pháp của Triều Tiên, chính phủ Mỹ đã và đang tích cực hợp tác với các quốc gia khác để phá vỡ các mạng lưới tội phạm liên quan đến việc né tránh lệnh trừng phạt. Việc tuyên án bà Chapman và áp đặt lệnh cấm vận đối với các tổ chức và cá nhân liên quan là một phần của nỗ lực này.

Những hoạt động của Triều Tiên nhằm né tránh lệnh trừng phạt và tiếp cận tài chính đã trở thành một vấn đề an ninh quốc gia quan trọng đối với Mỹ và các quốc gia khác. Chính phủ Mỹ đang tiếp tục theo dõi và ngăn chặn các hoạt động này thông qua các biện pháp khác nhau, bao gồm cả hợp tác quốc tế và áp đặt lệnh trừng phạt.

Trong thời gian gần đây, một loạt các vụ việc liên quan đến hành vi bắt cóc trực tuyến và lừa đảo qua mạng nhắm vào trẻ vị thành niên đã được ghi nhận, gây ra sự hoang mang trong dư luận xã hội. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc tăng cường vai trò phối hợp giữa gia đình và nhà trường trong việc trang bị kiến thức và kỹ năng tự bảo vệ cho học sinh.

Theo Tiến sĩ Vũ Thu Hương, một chuyên gia giáo dục và nguyên giảng viên tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, trẻ vị thành niên thường có tâm lý ham khám phá, tò mò với những điều mới mẻ, thích thử thách và khao khát được công nhận. Điều này khiến các em dễ bị cuốn vào những lời dẫn dụ đầy tính kích thích từ kẻ xấu, những kẻ lợi dụng sự ngây thơ và thiếu kinh nghiệm của trẻ để thực hiện ý đồ xấu.

Thạc sĩ Tâm lý học lâm sàng Nguyễn Văn Duẩn, một chuyên gia tại Phòng Tâm lý học đường của Trường Trung học cơ sở và Trung học phổ thông Lê Quý Đôn, cho rằng trẻ em hiện nay thiếu kỹ năng nhận diện và ứng phó với lừa đảo, đặc biệt là trong môi trường phi vật lý như không gian mạng. Sự thiếu kỹ năng này làm tăng nguy cơ trẻ bị tấn công bởi những kẻ có ý đồ xấu.

Thầy Nguyễn Đức Phú, một giáo viên kỹ năng sống tại Trường Phổ thông liên cấp Phenikaa, chỉ ra rằng khi cha mẹ quá bận rộn và ít trò chuyện với con em, hoặc thường xuyên áp đặt lên các em, sẽ khiến các em cảm thấy cô đơn. Khi đó, thế giới ảo trở thành nơi để các em tìm kiếm sự chia sẻ và thấu hiểu. Kẻ xấu có thể lợi dụng kẽ hở này bằng cách đóng vai một người bạn thấu hiểu và kiên nhẫn lắng nghe để dần dần thao túng tâm lý và chiếm được lòng tin của các em.

Để bảo vệ trẻ em trong thời đại số, các chuyên gia khuyến nghị rằng nhà trường và phụ huynh cần chủ động trang bị cho học sinh những kỹ năng tự vệ thiết yếu. Điều này có thể được thực hiện thông qua việc tích hợp các buổi học về an toàn không gian mạng và kỹ năng nhận diện lừa đảo vào chương trình học cũng như các hoạt động ngoại khóa. Qua đó, học sinh sẽ được trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết để tự bảo vệ mình trước những mối nguy hại trên không gian mạng.

Đồng thời, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa gia đình và nhà trường trong việc giáo dục an toàn trên không gian mạng cho học sinh. Điều này có thể được thực hiện thông qua các hoạt động giáo dục toàn diện, đặc biệt là trong việc trang bị kỹ năng phòng tránh và ứng phó với các tình huống rủi ro trực tuyến. Sự phối hợp này sẽ giúp tạo ra một môi trường an toàn và hỗ trợ cho trẻ em phát triển lành mạnh.

Tóm lại, không có giải pháp đơn lẻ nào là hoàn hảo trong việc bảo vệ trẻ em trước những nguy hiểm trên không gian mạng. Chỉ khi cả gia đình và nhà trường cùng chung tay hành động một cách quyết liệt và thấu hiểu, chúng ta mới có thể bảo vệ con trẻ một cách hiệu quả. Sự chung tay này không chỉ giúp trẻ em phát triển lành mạnh mà còn xây dựng một tương lai an toàn và tích cực cho thế hệ trẻ.

Thượng tá Đào Trung Hiếu, Tiến sĩ Tội phạm học, đã phát cảnh báo về việc học sinh và sinh viên trở thành nạn nhân của các vụ lừa đảo trực tuyến với thủ đoạn ngày càng tinh vi. Ông Hiếu cho biết rằng tâm lý của học sinh và sinh viên thường sợ quyền lực, nể danh tiếng và thiếu khả năng kiểm chứng thực tế, điều này khiến họ dễ dàng trở thành mục tiêu của kẻ xấu.

Khi đối mặt với một người tự xưng là công an, các em thường dễ hoảng loạn và làm theo yêu cầu của kẻ xấu. Trong khoảng một tháng gần đây, đã có nhiều vụ lừa đảo chiếm đoạt tài sản nhắm vào học sinh và sinh viên với thủ đoạn giả mạo cán bộ công an, đe dọa ‘con mồi’ để buộc phải chuyển tiền. Các đối tượng lừa đảo thường sử dụng kịch bản mồi dẫn như: ‘Em có liên quan đến một vụ án’, ‘Chúng tôi cần xác minh tài khoản của em có bị hacker lợi dụng hay không’, ‘Chuyển tiền vào tài khoản của cơ quan để chứng minh vô tội’.

Thượng tá Hiếu phân tích, khi một người tự xưng là công an, nói giọng nghiêm nghị, dùng từ chuyên môn, đe dọa về ‘hồ sơ’, ‘đường dây rửa tiền’, ‘có lệnh triệu tập’… thì nạn nhân lập tức rơi vào trạng thái hoảng loạn. Các đối tượng thường dùng các thủ đoạn như yêu cầu nạn nhân tải ứng dụng, gửi ảnh CCCD, thậm chí bỏ nhà ra đi. Một số trường hợp, các đối tượng còn yêu cầu nạn nhân chuyển tiền vào tài khoản của cơ quan để chứng minh vô tội.

Bên cạnh đó, Thượng tá Hiếu chỉ ra một số dấu hiệu nhận biết trẻ có thể đang bị kẻ xấu thao túng, như: sự thay đổi hành vi, cảm xúc và thói quen sử dụng thiết bị số; trẻ bắt đầu giấu diếm nội dung trò chuyện, đổi mật khẩu, lén lút nhắn tin về đêm… Ông Hiếu cũng kiến nghị các phụ huynh hãy đồng hành cùng con thay vì kiểm soát cứng nhắc, còn nhà trường hãy chủ động giáo dục kỹ năng sống số như một môn học bắt buộc. Trong khi đó, cơ quan chức năng cần xây dựng kênh tiếp nhận tố giác thân thiện, dễ tiếp cận với học sinh, sinh viên.

Là ý kiến liên quan, luật sư Trần Tuấn Anh, Công ty luật Minh Bạch, cũng cho rằng nhà trường và gia đình đóng vai trò rất quan trọng trong việc bảo vệ học sinh, sinh viên khỏi những chiêu trò lừa đảo ngày càng tinh vi. Ông Tuấn Anh kiến nghị gia đình cần dành thời gian quan tâm đến con cái nhiều hơn, không chỉ là kiểm soát thiết bị điện tử, mà quan trọng hơn là xây dựng sự tin tưởng, để khi có điều bất thường xảy ra, con cái sẵn sàng chia sẻ và hỏi ý kiến cha mẹ.

Đặc biệt, từ góc độ của mình, luật sư Tuấn Anh đề xuất các nhà trường cần trang bị kiến thức chuyên môn, cần lồng ghép giáo dục kỹ năng sống, kỹ năng nhận diện và phòng tránh lừa đảo công nghệ cao vào trong các buổi sinh hoạt, tiết học. Điều này sẽ giúp học sinh và sinh viên nâng cao nhận thức và kỹ năng cần thiết để tự bảo vệ mình trước những thủ đoạn lừa đảo ngày càng tinh vi.

Như đã đề cập, tình hình lừa đảo trực tuyến đang ngày càng diễn biến phức tạp và có xu hướng nhắm vào nhóm học sinh và sinh viên. Các đối tượng lừa đảo thường sử dụng các thủ đoạn giả mạo cán bộ công an, đe dọa và yêu cầu chuyển tiền. Do đó, việc nâng cao nhận thức và kỹ năng phòng tránh lừa đảo là rất quan trọng.

Để phòng tránh lừa đảo, học sinh và sinh viên cần phải tỉnh táo và cẩn thận khi nhận được các cuộc gọi hoặc tin nhắn từ người lạ. Không nên hoảng loạn hoặc làm theo yêu cầu của kẻ xấu. Thay vào đó, cần kiểm chứng thông tin và liên hệ với cơ quan chức năng nếu cần thiết.

Trong thời gian tới, cơ quan chức năng cần tiếp tục tăng cường công tác phòng chống lừa đảo trực tuyến, đặc biệt là nhắm vào nhóm học sinh và sinh viên. Đồng thời, các phụ huynh và nhà trường cần phối hợp chặt chẽ để giáo dục và bảo vệ các em.

Quá trình điều tra đã xác định rằng hành vi của Chảo Láo Tả đủ yếu tố để cấu thành tội cưỡng đoạt tài sản, một hành vi nghiêm trọng xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Hiện nay, cơ quan chức năng đang tích cực tiếp tục điều tra, làm rõ các tình tiết liên quan để đảm bảo việc xử lý đối tượng được thực hiện một cách triệt để và đúng quy định của pháp luật.

Việc bắt giữ Chảo Láo Tả là minh chứng cho sự quyết tâm và nỗ lực không ngừng của cơ quan công an trong việc đấu tranh chống lại các hành vi xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của người dân. Đặc biệt, trong bối cảnh công nghệ thông tin ngày càng phát triển, các hành vi lợi dụng công nghệ để thực hiện tội phạm cũng ngày càng trở nên tinh vi và phức tạp. Do đó, việc cơ quan công an nhanh chóng vào cuộc và áp dụng các biện pháp điều tra, xử lý kịp thời là rất cần thiết để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, cũng như duy trì trật tự xã hội.

Cơ quan công an kêu gọi cộng đồng dân cư tiếp tục hợp tác và hỗ trợ cơ quan chức năng trong việc phòng chống tội phạm, cũng như cung cấp thông tin nếu có bất kỳ hành vi khả nghi nào. Đồng thời, cơ quan công an cũng tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức pháp luật cho người dân về các thủ đoạn của tội phạm cưỡng đoạt tài sản, giúp người dân có thể cảnh giác và phòng tránh hiệu quả.

Trong thời gian tới, cơ quan công an sẽ tiếp tục đẩy mạnh công tác điều tra, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật, trong đó có tội cưỡng đoạt tài sản. Việc này không chỉ góp phần vào việc xây dựng một môi trường sống an toàn, lành mạnh cho người dân, mà còn thể hiện sự nghiêm minh của pháp luật và sự quyết tâm của cơ quan thực thi pháp luật trong việc bảo vệ công lý và trật tự xã hội.