Ở thành phố Cần Thơ, nơi có đông đồng bào Khmer sinh sống, các câu lạc bộ văn hóa – văn nghệ đang nổi lên như một điểm sáng trong phong trào bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Khmer. Những câu lạc bộ này không chỉ đóng vai trò quan trọng trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa mà còn mở ra hướng đi tiềm năng cho phát triển du lịch bền vững tại địa phương.

Các câu lạc bộ văn hóa – văn nghệ của đồng bào Khmer tại Cần Thơ hiện đang trở thành tâm điểm thu hút du khách, những người muốn trải nghiệm và tìm hiểu về văn hóa phong phú của dân tộc này. Tại một buổi sinh hoạt điển hình tại các câu lạc bộ văn hóa, văn nghệ và nghề quết cốm dẹp của xã Thuận Hòa, du khách có thể tận mắt chứng kiến sự sôi nổi và đa dạng của văn hóa Khmer. Với âm thanh đặc trưng của dàn nhạc ngũ âm, nhịp điệu sống động của trống Chhay-dăm, cùng giai điệu dân gian Khmer uyển chuyển và tiếng quết cốm dẹp rythmically, tất cả tạo nên một bức tranh văn hóa sinh động và hấp dẫn.

Nhiều thành viên tham gia vào các câu lạc bộ văn hóa – văn nghệ bày tỏ rằng việc tham gia vào các hoạt động này đã giúp họ hiểu và yêu quý hơn văn hóa của dân tộc mình. Họ tự tin hơn khi biểu diễn và kết nối với bạn bè từ nhiều nơi. Ông Lý Sim, chủ nhiệm một câu lạc bộ, chia sẻ rằng mục tiêu chính của họ không chỉ là tổ chức biểu diễn phục vụ lễ hội và du khách từ xa mà còn mong muốn truyền nghề cho thế hệ trẻ, nhằm giữ gìn “hồn cốt” văn hóa của dân tộc.

Trước nguy cơ mai một của nhiều loại hình văn hóa truyền thống, Dự án “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” đã được triển khai. Dự án này đóng một vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ thành lập nhiều câu lạc bộ văn hóa – văn nghệ, tổ chức trình diễn trang phục truyền thống và bảo tồn nghề quết cốm dẹp của đồng bào Khmer tại xã Phú Tân (cũ, nay là xã Thuận Hòa). Gần 30 thành viên đã tham gia vào các hoạt động ý nghĩa này.

Song song với việc bảo tồn và phát huy giá trị bản sắc văn hóa truyền thống, ngành chức năng còn kết hợp phát triển du lịch cộng đồng. Các làng nghề truyền thống như đan đát, cốm dẹp, và nhạc ngũ âm được khuyến khích phát triển, không chỉ phục vụ du khách mà còn tạo ra nguồn thu nhập thêm cho người dân địa phương.

Ông Lưu Thanh Hùng, Trưởng Đoàn Nghệ thuật Khmer, cho biết rằng Đoàn hỗ trợ và truyền dạy nghệ thuật cho các câu lạc bộ văn hóa – văn nghệ tại các xã, phường. Các câu lạc bộ này không chỉ góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa của dân tộc Khmer mà còn là điểm nhấn thú vị thu hút du khách trong hành trình khám phá văn hóa đa sắc của vùng đất Nam Bộ.

Ở xã Ngọc Tố, thành phố Cần Thơ, anh Lý Minh Tâm, 27 tuổi, người dân tộc Khmer, đã và đang âm thầm gìn giữ âm sắc truyền thống từ nhạc ngũ âm trong đời sống văn hóa, tinh thần của đồng bào Khmer. Sinh ra trong một gia đình yêu nghệ thuật truyền thống Khmer, anh Tâm đã được nuôi dưỡng bằng những âm thanh ngũ âm vang lên từ ngôi chùa trong phum sóc từ nhỏ.

Anh Tâm cho biết, bà và cha anh từng là nhạc công chơi các nhạc cụ Khmer trước đây nên anh đã mê mẩn các loại nhạc truyền thống dân tộc từ bé. Những âm thanh ấy, cứ mỗi lần ngồi xem các nghệ nhân, nhạc công hoà tấu là anh lại học theo và ao ước được chơi một lần.

Năm lên 11 tuổi, khi bạn bè cùng trang lứa còn mải chơi các trò chơi trẻ con, thì Tâm đã được tiếp xúc dàn nhạc ngũ âm, loại nhạc cụ truyền thống Khmer được hợp thành bởi 5 bộ nhạc, được làm từ 5 loại chất liệu khác nhau tạo nên 5 âm sắc riêng biệt gồm: Bộ đồng, bộ sắt, bộ mộc, bộ hơi và bộ da. Với tình yêu sâu sắc, chỉ trong một thời gian ngắn, anh Tâm đã chơi thành thạo và được chọn vào đội nhạc ngũ âm của chùa Khmer tại địa phương, đồng thời được theo đoàn đi biểu diễn khắp nơi mỗi khi có lễ hội.

Theo anh Tâm, cảm giác được hòa mình vào những bản nhạc dân gian từ các nhạc cụ ngũ âm trong lễ hội truyền thống Khmer, như tết cổ truyền Chôl Chnaam Thmây, lễ Sene Đôn-ta, Lễ dâng y Kathina… hay mỗi lần được biểu diễn ở các lần tổ chức sự kiện đều khiến anh thấy mình là một phần của văn hóa dân tộc mình. Đó không chỉ là âm nhạc, mà còn là linh hồn của cộng đồng Khmer.

Không chỉ là người biểu diễn, khoảng 4 năm nay, anh Tâm còn trở thành người gieo mầm âm nhạc khi trực tiếp dạy nhạc ngũ âm cho các em nhỏ tại các chùa Khmer trong địa phương. Những lớp học diễn ra đều đặn vào các dịp nghỉ hè, buổi tối hay dịp cuối tuần, thu hút các em nhỏ, thanh thiếu niên Khmer yêu âm nhạc truyền thống tham gia.

Không chỉ dừng lại ở việc truyền dạy, anh Tâm còn nghiên cứu, tìm tòi về quy trình làm ra nhạc cụ ngũ âm. Từ việc chọn loại gỗ, tre phù hợp, xử lý mặt trống đến cân chỉnh âm thanh, tất cả đều được anh tỉ mỉ. Dù gặp không ít khó khăn do không có sách vở hay thầy chỉ dẫn, nhưng bằng sự tâm huyết, tình yêu nhạc cụ truyền thống, anh Tâm đã tự học tập, tự tìm hiểu và tự chế tác thành công 4 loại nhạc cụ trong dàn ngũ âm, gồm: Rôneat Ek, Rôneat Thung, Rôneat Đek và trống và anh đã bán được nhiều nhạc cụ do anh tự làm cho các đội nhạc ngũ âm trong địa phương.

Giữa nhịp sống hiện đại ngày càng hối hả, việc một người trẻ dành trọn tâm huyết cho nhạc cụ truyền thống như anh Lý Minh Tâm đã giúp bản sắc Khmer không chỉ được gìn giữ, mà còn tiếp tục được lan tỏa bền vững trong cộng đồng dân tộc Khmer.