Trong bối cảnh toàn cầu đang chuyển dịch mạnh mẽ hướng tới một tương lai xanh, Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) đã xác định “tư duy và hành động có trách nhiệm với môi trường” là một trong mười kỹ năng quan trọng nhất đối với thị trường lao động từ năm 2025 đến 2030. Tuy nhiên, tại Việt Nam, lĩnh vực bảo tồn thiên nhiên và môi trường đang phải đối mặt với thách thức lớn về thiếu hụt nhân lực.
Việt Nam được biết đến là một trong 16 quốc gia có đa dạng sinh học cao nhất thế giới. Tuy nhiên, tình trạng suy thoái môi trường đang ngày càng gia tăng. Theo Quỹ Bảo tồn Thiên nhiên Hoang dã (WWF) Việt Nam, trong 17 Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên Hợp Quốc mà Việt Nam đang phấn đấu đạt được, 3 mục tiêu liên quan đến sinh thái (bao gồm SDG13 – Hành động vì khí hậu; SDG14 – Tài nguyên và môi trường biển; SDG15 – Tài nguyên và môi trường đất liền) đang có tiến triển chậm hơn so với các lĩnh vực khác như giáo dục chất lượng, xóa nghèo, và bình đẳng giới.
Trước tình trạng này, công tác bảo tồn không chỉ là trách nhiệm của ngành môi trường mà còn cần được lồng ghép vào giáo dục, truyền thông, chính sách, và hoạt động của doanh nghiệp. Tuy nhiên, khi nhu cầu về nhân lực trong lĩnh vực này tăng cao, nguồn nhân lực lại đang bị bỏ ngỏ. Thực trạng chung là sinh viên bảo tồn mới ra trường thường thiếu kinh nghiệm thực tế và kỹ năng mềm cần thiết, dẫn đến khó khăn trong việc tìm kiếm việc làm.
Nhiều sinh viên gặp khó khăn trong việc tìm việc làm do thiếu kinh nghiệm thực tế, kỹ năng mềm chưa hoàn thiện, thiếu định hướng nghề nghiệp rõ ràng, và sự cạnh tranh khốc liệt trên thị trường lao động. Bên cạnh đó, nhiều nhà tuyển dụng thường yêu cầu ứng viên có kinh nghiệm, tạo ra rào cản lớn cho sinh viên mới ra trường. Điều này dẫn đến một vòng luẩn quẩn: không có kinh nghiệm thì khó tìm việc, và không có việc thì không có kinh nghiệm.
Nhận diện rõ khoảng trống này, từ năm 2022, Trung tâm Hành động vì Động vật Hoang dã Việt Nam (WildAct) đã khởi xướng Hội nghị Sinh viên về Bảo tồn Thiên nhiên (SCNC). Sau 3 năm liên tiếp tổ chức (2022-2024), hội nghị đã thu hút hàng trăm đơn đăng ký tham dự từ sinh viên và nhà bảo tồn trẻ trên khắp cả nước, với hơn 100 đề tài nghiên cứu và sáng kiến được nộp. Đáng chú ý, 30% người tham dự đã tìm được việc làm hoặc có bước tiến trong nghề nghiệp sau hội nghị, và 22% người tham dự trở thành học viên cao học hoặc nghiên cứu sinh trong lĩnh vực liên quan đến bảo tồn.
Chia sẻ về những rào cản trong phát triển nguồn nhân lực cho ngành bảo tồn, Tiến sĩ Trang Nguyễn – Giám đốc WildAct nhận định: “Nghề bảo tồn thiên nhiên tại Việt Nam đến nay vẫn chưa được hiểu đúng. Đa số mọi người, kể cả giới trẻ, chưa được cập nhật và chưa hiểu rõ công việc bảo tồn thiên nhiên là gì. Các bạn thường nghĩ bảo tồn là công việc dành riêng cho cán bộ bảo vệ rừng, kiểm lâm. Thực tế, nghề bảo tồn rất đa dạng, từ nghiên cứu, khảo sát điều tra, cho đến các hoạt động nâng cao nhận thức, giáo dục, truyền thông ngay cả ở thành thị, không chỉ giới hạn ở công việc thực địa sâu trong rừng núi hay xa xôi ngoài biển đảo.”
Không chỉ là bệ phóng cho những bạn trẻ theo đuổi sự nghiệp bảo tồn, SCNC các năm còn đóng vai trò lan tỏa tư duy “Environmental stewardship” đến nhiều lĩnh vực khác như luật, truyền thông, hay giáo dục. Chia sẻ về những cơ hội sau SCNC năm 2024, nữ sinh viên Hải Trang cho biết: “Là sinh viên ngành Luật, SCNC đã giúp em trau dồi nhiều kỹ năng, đặc biệt là phân tích và nghiên cứu. Những kiến thức, kỹ năng tại SCNC đã giúp em ứng dụng rất nhiều vào công việc thực tế: nghiên cứu chính sách và pháp luật về môi trường.”
Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới, tính đến 2023, Việt Nam có 39 “việc làm xanh” (việc làm bền vững trong mọi lĩnh vực như nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ, hành chính… góp phần bảo tồn, phục hồi và nâng cao chất lượng môi trường), cùng với 88 ngành nghề khác có xu hướng chuyển dịch xanh hóa. Các việc làm xanh được dự báo sẽ tăng vọt lên 41% trong tương lai gần, phản ánh xu hướng phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế xanh tại Việt Nam.
Cũng theo Tiến sĩ Trang Nguyễn, hiện SCNC 2025 mùa thứ 4 của Hội nghị Sinh viên về Bảo tồn Thiên nhiên đã chính thức mở đơn đăng ký chào đón sự tham gia của sinh viên, nhà bảo tồn trẻ, chuyên gia đầu ngành, cùng các tổ chức và doanh nghiệp quan tâm đến phát triển bền vững và môi trường. Hội nghị dự kiến diễn ra vào tháng 10/2025 tại TP Hồ Chí Minh, với các hoạt động bao gồm phiên thuyết trình, trình bày poster, tọa đàm chuyên đề, workshop kỹ năng, và hoạt động thực địa. Những đề tài xuất sắc nhất sẽ được trao giải nhằm ghi nhận nỗ lực nghiên cứu của các bạn trẻ.
Thông tin đăng ký được cập nhật trên trang Facebook chính thức của WildAct: www.facebook.com/WildActvn.